ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 1، فروردین 1402 ، شماره پی در پی 83

بررسی ویژگیهای سبکی کتاب قسطاس‌الاطبّا (نورالدین محمدبن ‌عبدالله شیرازی)

صفحه (91 - 103)
محمد افراسیابی ، زهرا رفیعی (نویسنده مسئول)، سیدمحمود صادقی
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1401

چکیده

زمینه و هدف: کتاب قسطاس‌الاطبّا از کتابهای معتبر پزشکی و فرهنگی چنددانشی است که نورالدین محمدبن ‌عبدالله شیرازی، پزشک نامدار و پرکار عهد صفویه (قرن یازدهم) به رشته تحریر درآورده است. هدف این پژوهش، ضمن معرفی نویسنده و نسخ خطی قسطاس‌الاطبّا، تبیین ویژگیهای سبکی و برجستگیهای ارزشمند این اثر است.

روش مطالعه: پژوهش حاضر به روش کیفی، با شیوه توصیفی ـ تحلیلی و کتابخانه ای انجام شده است.

یافته ها: کتاب قسطاس‌الاطبّا دربردارندۀ گنجینه ای از اصطلاحات پزشکی، مقادیر، نام حکما، لغات فن پزشکی فارسـی، اشعار، اعلام تاریخی و جغرافیایی است. کاربرد واژه ها، عبارات و احادیث به زبان عربی، کاربرد صورت کهن واژه ها، درآمیختگی نظم و نثر، استفاده از فعل جمع برای فاعل مفرد، حذف شناسه در فعل معطوف، وفور لغات و اصطلاحات ترکی و هندی و ... از شاخصه های مهم زبانی و ادبی اثر میباشد.

نتیجه گیری: در اثر یادشده علاوه ‌بر بیان مسائل طبی و واژه های اصیل فارسی، اغلب، معادلهای عربی، یونانی یا هندی نیز در آن درج شده و با توجّه به ساختار علمی کتاب، از ویژگیهای ادبی نیز برخوردار است. ویژگیهای زبانی این اثر نیز برغم فاصله زمانی نسبتاً طولانی از سبک نثر مرسل، همچنان با سبک نثر مرسل قابل‌انطباق است؛ درضمن این اثر با وجود دارا بودن مشخصات سبکی نثر مرسل، دارای ویژگیهای سبکی دوره خود (صفویه) نیز است.

کلمات کلیدی
ویژگیهای سبکی قسطاس‌الاطبّا , نورالدین محمد شیرازی , نسخه خطی دورۀ صفویه

• قرآن کریم
• انوشه، حسن. (1375). دانشنامۀ ادب فارسی در شبه قاره. ج 4. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص2610.
• انوشه، حسن. (1380). دانشنامۀ ادب فارسی (ادب فارسی در شبه قاره). ج 4. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص2610.
• شمیسا، سیروس. (1383). سبک‌شناسی نثر. تهران: میترا، ص216.
• مایل هروی، نجیب. (1369). نقد و تصحیح متون. مشهد: آستان قدس رضوی، ص278.
• میر، محمدتقی. (1363). بزرگان نامی پارس. چاپ دوم. شیراز: دانشگاه شیراز، ص207.
• نورالدّین محمّد شیرازی. نسخه خطی قسطاس‌الاطبّا. تهران: کتابخانۀ دانشگاه تهران، شماره 5642.
• نورالدّین محمّد شیرازی. نسخه خطی قسطاس‌الاطبّا. یزد: کتابخانۀ مدرسه خان یزد، شماره 111.
• نورالدّین محمّد شیرازی. نسخه خطی قسطاس‌الاطبّا. مشهد: کتابخانۀ آستان قدس رضوی، شماره 7675.